Қазақстан билігі бейбіт жиын өткізу және еркін пікір айту құқығын шектеп, індет кезінде де "өзгеше ойлайтындармен күресін" тоқтатпады. Бұл туралы халықаралық Amnesty International құқық қорғау ұйымының жаңа есебінде айтылған.

Штаб-пәтері Лондонда шоғырланған құқық қорғау ұйымы 7 сәуір күнгі есебінде 149 елдегі адам құқығының ахуалын баяндаған. Ұйым сарапшылары биліктің коронавирусқа байланысты енгізген шаралары Еуропа мен Орталық Азиядағы адам құқығына қауіп төндірді деп санайды. Құқық қорғаушылар мұндай жағдай онсыз да құқық аясы тарылып, теңсіздік бар елдерде жиіледі дейді.

Ұйым сарапшыларының тұжырымдауынша, бірқатар ел үкіметтері індетті "бостандықты шектеп, адам құқығы саласындағы міндеттемелерді ескермес үшін және өзінің ықпалын арттыратын құрал ретінде" пайдаланған. Түрлі шектеуші заңдар мен ережелер құқық қорғаушылар мен үкіметтік емес ұйымдардың қызметіне бөгет жасаған.

Amnesty International баяндамасына сәйкес, Қазақстан мен Өзбекстанда митинг туралы шектейтін заң жобалары қабылданып, өзгертілген. Қазақстан билігі "бұрынғыша бейбіт жиын мен пікір айту құқығын қатаң шектеп жатыр. Билік сыншылары саяси себеппен қудалауға ұшырады. Азаптау мен дөрекі қатынас кеңінен жайылған. Құқық қорғаушыларды тықсырып, "жала жабу" бабымен азаматтық жауапкершілікке тартты. ЛГБТ стигматизация және зорлық-зомбылыққа ұшырады, мүгедектігі бар адамдар өздерінің құқықтарын қорғау тетіктерінен айырылды. Пандемия салдарынан экономикалық жағдай нашарлағандықтан білім алу мүмкіндігі төмендеп, бала еңбегін қанау көбейді" делінген баяндамада.

Бұрынғы совет республикаларының билігі түрлі "жала жабу" кампаниялары арқылы үкіметтік емес ұйымдардың үнін өшіруге тырысты. Былтыр жыл соңында Қазақстанда адам құқығы мәселелері және тәуелсіз бақылаушылар дайындаумен айналысатын ондаған үкіметтік емес ұйым "қаржылық есептен қате жіберді" деп айыпталып, айыппұл салынды, кейбірінің жұмысы уақытша тоқтатылды. Халықаралық ұйымдардың қысымынан соң әкімшілік істер тоқтатылған. Баяндамада осы оқиға мысал ретінде келтіріледі.

Баяндамада былтыр алты түрме әкімшілігінің тұтқындардың құқығын қорғаумен танымал болған Елена Семенованың үстінен сотқа шағым түсіргені де айтылады. Олар құқық қорғаушыны түрмедегі "азаптау оқиғалары" жайлы ақпарат таратып, мекемелердің "беделіне нұқсан келтірді" деп айыптаған.

Жаңа есеп авторлары былтыр Қазақстанда қабылданған бейбіт жиын туралы жаңа заң халықаралық стандартқа сәйкес келмейді деп атап өтеді. Оған сәйкес, митинг өткізу үшін баяғыдай биліктің рұқсатын сұрау керек және оларды тек арнайы бөлінген жерлерде ғана өткізуге болады. Заңда азаматтығы жоқ, мүгедектігі бар адамдар және тіркелмеген ұйымдарды ашық алалау бар деп санайды құқық қорғаушылар.

Халықаралық құқық қорғау ұйымдары көп жылдан бері Қазақстан билігін "жала жабу" бабын декриминализациялауға шақырып келеді. Былтыр маусым айында "Жала жабу" бабы Қылмыстық кодекстен Әкімшілік кодекске ауыстырылған. Алайда билік оппоненттерін қудалап, жазалау үшін Қылмыстың кодекстің 274-бабы ("Көрінеу жалған ақпарат тарату") мен ондағы төтенше жағдайда қатысты тармақтарды өз мүддесіне пайдаланды дейді баяндама авторлары.

Құқық қорғау ұйымының мәліметінше, былтыр қаңтар мен тамыз аралығында 274-бабымен 81 қылмыстық іс қозғалған, бесеуі сотқа жеткен.

Баяндамада 2020 жылы 8 ақпанда Жамбыл облысы Қордай ауданы Масанчи, Сортөбе және Бұлар батыр ауылдарында болған ойран жайында да сөз болады. Бұл аумақтарда негізінен этникалық дүнгендер шоғырланған. Бұл оқиғаның салдарынан 11 адам (негізінен дүнгендер) қайтыс болған, жүздеген адам, оның ішінде 19 полицей жараланған. 20 мыңнан астам адам үйлерін тастап, қашуға мәжбүр болған.

Баяндама авторлары бүкіл аймақта этникалық және діни аз топтарға қысым көбейгенін атап өтеді. Қытай билігі Шыңжаңда ұйғырлар мен өзге де түркі тілді мұсылмандарды "тұрақты түрде қудалап жатыр". Ұйғырлар мен өзге де мұсылмандарды "сот шешімінсіз саяси үгіт-насихат лагерьлеріне қамап, мәдени тамырынан күшпен қол үзуге мәжбүрледі". Қытай билігі ұйғырлар және өзге де мұсылман топтарды, тибеттіктерді ығыстыруды ақтай сөйлеп, оны "экстремизм, терроризммен күрес шарасы" деп атаған.

Amnesty барлық елдерде-дерлік коронавирусты тежеу үшін төтенше жағдай енгізілгенін алға тартады. Алайда көп жағдайда шектеу шаралары адам құқығын бұзу құралы ретінде пайдаланылған. Кей жағдайда күштік құрылымдар карантин талаптарын күшпен орындауға мәжбүрлеген.

Бақылаушылар Бельгия, Грекия, Грузия, Испания, Италия, Қазақстан, Қырғызстан, Польша, Румыния және Францияда құқық қорғау орган өкілдерінің бейбіт демонстранттарға күш қолданғанын тіркеген. Әзербайжанда саяси себеппен қудаланғандар көбейгені байқалған.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

АҚШ-тың адам құқығы есебінде Қазақстан жайлы не айтылған?

АҚШ былтыр Қазақстан азаматтарының B-1/B-2 категориясына кіретін виза түрі бойынша өтініштерінің 46% астамын кері қайтарған. Бұл жөнінде АҚШ мемлекеттік департаментінің есебінде айтылады.

B-1/B-2 визалары АҚШ-қа уақытша іссапарға (B-1) немесе туризмге, демалысқа (B-2) барғысы келетіндерге беріледі. Бұл визаны алу үшін өтініш берушілер АҚШ-тан қайтып кететінін дәлелдеуі керек.

Визалық шектеу бойынша Қазақстан Орталық Азия елдері арасында үшінші орында тұр: Өзбекстан — 64,41%, Түркіменстан — 58,8%, Қазақстан — 46,29%, Тәжікстан — 45,24% және Қырғызстан – 39,14%.

ТМД елдері арасында бұл бойынша көрсеткіш әрқалай: Әзербайжан — 21,46%, Армения — 59,46%, Беларусь — 28,79%, Ресей — 38,56%.

Әлем бойынша ең жоғары көрсеткіш Лаоста — 82,84%. Алғашқы бестікте Гвинея-Бисау (76,59%), Сенегал (74,65%), Сомали (77,02%) және Гвинея (70,25%) тұр.

Ең төменгі көреткіш БАӘ — 1,46%, Кипр — 2,16%, Румынияда— 2,61%.

Сәуір айында АҚШ-тың Өзбекстандағы елшісі Джонатан Хеник өзбек азаматтарының визаның мұндай түрін ала алмауына осындай визамен барған өзбек азаматтарының АҚШ-та қалып қоюы себеп екенін мәлімдеген.

Өзбекстан соты Ресей әскері қатарында Украинадағы соғысқа қатысқан азаматты үш жыл бір айға бас бостандығынан айырды. Бұл жөнінде Ізбасқан аудандық сотының шешіміне сүйенген Repost басылымы жазды.

Оны "әскери жалдамалы қызметкер болу", "әскери қызметке тарту" және "шекараны заңсыз кесіп өту" баптары бойынша кінәлі деп таныған.

Тергеу мәліметінше, ер адам 2019 жылы Ресейдің Саратов қаласына нәпақа табуға барған. 2024 жылы маусымда Ресей қорғаныс министрлігімен келісімшартқа отырып, әскери дайындықтан өткен. Ал шілде-тамыз айларында Украинаның Луганск облысы мен Волчанск қалаларындағы әскери қимылдарға қатысып, жарақаттанған. Ауруханада емделгеннен кейін ол шекараны заңсыз кесіп өтіп, Өзбекстанға оралған.

Сот кезінде айыпталушы тағылған айыптарды мойындаған. Ол Өзбекстан азаматтығынан бас тартып, Ресей төлқұжатын алғанын айтқан.

Бұған дейін украиналық "Хочу жить" қоры Ресей қорғаныс министрлігімен келісімшарт жасасып, Украинаға қарсы соғысқа қатысқан 1110 өзбек азаматының аты-жөнін анықтаған еді. Жоба өкілдері кемінде 109 өзбек азаматының майданда қаза болғанын хабарлаған. Қаза болғандардың ең жасы – 21-де, ең үлкені – 62-де. Өзбек азаматтарының бірі келісімшарт жасасқаннан кейін сегізінші күні қаза болған.

Құқық қорғаушы Бақытжан Төреғожина рақымшылық туралы заңды сараптап, елдегі 30 саяси тұтқынның тек екеуі ғана ілінуі мүмкін екенін жазды. Бұлар: Мәлік Ахметқалиев және Айдар Сыздықов. Құқық қорғаушының сөзінше, олардың жаза мерзімі қысқаруы мүмкін.

“Бірақ рақымшылық туралы заң сондай күрделі, сондықтан тіпті екі белсендінің ісі қайта қаралады деген үмітіміз ақталмауы мүмкін. Міне, Қазақстандағы рақымшылықтың жайы осы...” деп жазды Төреғожина.

2024 жылы мамырда Қазақстан соты “есірткі сақтады” деп айыпталған көкшетаулық белсенді Мәлік Ахметқалиевті 4,5 жылға бас бостандығынан айырған. Дәл осындай баппен айыпталған астаналық белсенді Айдар Сыздықов былтыр күзде бес жыл түрмеге жіберілген. Билікті сынап жүрген белсенділердің ісін сараптаған құқық қорғаушылар оларды “саяси тұтқындар” тізіміне қосқан. Ресми Астана елде саяси қудалау барын мойындамайды.

Осы аптада президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан Конституциясының 30-жылдығына орай тұтқындарға рақымшылық жариялау туралы заңға қол қойған. Ресми мәлімет бойынша, рақымшылыққа 15 мың сотталушы ілінеді. Рақымшылық аясында түрмеден 662 адам шығады, пробациялық бақылаудағы 3,5 мың адам жазадан босатылады. Шамамен 11 мың адамның жаза мерзімі қысқартылмақ. Осылайша оған барлығы 15 мың адам ілінбек.

Рақымшылыққа 833 әйел ілінбек: 109-ы босатылады, 724-інің жазасы қысқартылады.

Бұған дейін жобаны әзірлеуге қатысқан кейбір адвокаттар жобада шектеу көп болғандықтан оны “гуманистік акт” ретінде қарастыруға келмейтінін айтқан еді.

Бұған дейін жобаны әзірлеуге қатысқан кейбір адвокаттар жобада шектеу көп болғандықтан оны “гуманистік акт” ретінде қарастыруға келмейтінін айтқан еді.

Қазақстанның тәуелсіз тарихында 9 рақымшылық болған. Соңғы рет ірі рақымшылық 2021 жылы Қазақстан тәуелсіздігінің 30 жылдығына орай жарияланып, шамамен 1 мың адам түрмелерден босатылған. 4 мың адам пробациялық бақылаудан босатылған. 2022 жылы қарашада Қаңтар оқиғасына қатысушыларға қатысты тағы бір шағын рақымшылық жүргізілді.

CNN телеарнасы мен New York Times басылымы Америка барлауындағы дереккөздерге сілтеп, АҚШ-тың Иранға жасаған соққысы Тегеранның ядролық бағдарламасының негізгі компоненттерін жоя алмады деп жазды.

Дереккөздің бірі АҚШ-тың соққысы Иранның ядролық бағдарламасын тек бірнеше айға кері "лақтырып тастады", қайта қалпына келтіруге болады деген. Енді бірі Иранның өндірілген уран қоры да құртылмады дейді. Бұған дейін Иран шабуыл алдында зауыттардан урандарын алып кетуі мүмкін деп те айтылған еді.

"Алғашқы қорытындылар президент Дональд Трамптың Иранның ядорлық энергиясы қайта қалпына келмейтіндей толығымен жойылды» деген мәлімдемелеріне қарама-қайшы" деп жазылған CNN мақаласында.

Осыдан соң АҚШ президенті Дональд Трамп Truth Social желісінде екі медианың жазғанын "жалған ақпарат" деді.

"Жалған жаңалық жазатын CNN жолы болмайтын The New York Times-пен бірігіп, тарихтағы ең сәтті әскери соққының бірін жоққа шығаруға тырысты. Иранның ядролық нысандары толық жойылды! Қоғам CNN мен The Times-ды сынап жатыр" деп жазды ол.

Трамптың Таяу Шығыс бойынша арнайы өкілі Стив Уиткофф барлау деректерін шығып кеткенін "сатқындық" деп атады.

22 маусымда АҚШ Иранның Фордо, Натанз және Исфахан ядролық нысандарына соққы жасаған еді. Трамп бұл соққыдан соң Иранның ядролық бағдарламасы жойылды деген.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

АҚШ Иранның ірі ядролық нысандарын бомбалады

Мәжіліс жаңа салық кодексіне сенат ұсынған түзетулермен келісті. Құжат президентке қол қоюға жіберілді.

- Сенат cалық кодексіне 131 түзету енгізді. Оның ішінде 41 позиция бойынша кодекстің тұжырымдамалық тұстарын өзгертпейтін жаңа нормалар ұсынылды. 70 позиция бойынша мәтін, сондай-ақ өтпелі ережелер мен жекелеген нормативтік құқықтық актілерді енгізу мерзімдері нақтыланған және жетілдірілген. Ал 20 позицияда салық саласында әкімшілендіру бойынша нормалар нақтыланады, - деді мәжіліс депутаты Берік Бейсенғалиев палатаның жалпы отырысында.

Ілеспе заң бойынша сенат 35 позиция енгізген. Олар редакциялық және нақтылау сипатына ие. Мәжіліс өзгерістермен келіскен.

Дүйсенбі күн жаңа түзетулерді сенат қарап, бірқатар ұсыныстармен мәжіліске қайтарған еді.

Олар өзге жайттармен қатар шаруа немесе фермер қожалықтарының кірістері бойынша жеке табыс салығына прогрессивті салық салуды енгізуді, төлем карточкаларына байланысты операцияларды қосымша құн салығынан (ҚҚС) босатуды, сән-салтанат заттарына салық салу бойынша жеке нормаларды белгілеуді ұсынған.

Құжатта қосымша құн салығы (ҚҚС) көлемін 16%-ға дейін арттыру, оның межесін 40 млн теңге көлемінде бекіту қарастырылған. Өзгерістер 2026 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енеді.

Жаңа өзгерістерге сай, медицина саласында қосымша құн салығы тек ақылы қызметтерге салынбақ. Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік, кітап басып шығару, археология – қосымша құн салығын төлеуден босатылады. Жоба қабылданса, әлеуметтік саладағы корпоративтік табыс салығы – 2026 жылдан бастап 5%, ал 2027 жылдан бастап 10% болмақ. Корпоративтік табыс салығы банк секторы және ойын бизнесі үшін 25% болуы мүмкін. Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер үшін мөлшерлеме 3 пайыз деңгейінде өзгеріссіз калмақ.

Қазіргі қолданыстағы заң бойынша, жылдық тауар айналымы 73 млн 840 мың теңгеден асатын кәсіпкерлер ғана қосылған құн салығын төлеуге міндетті. Бұған дейін үкімет салықтың бұл түрін жылдық тауар айналымы 15 млн теңгеден басталатын кәсіпкерлерге енгізуді ұсынған. Бұл ұсыныс қоғамда қызу талқыланған. Одан кейін оның межесі 40 млн теңге болып белгіленді.

Қосымша құн салығы – Қазақстанда сатылатын тауарлар (отандық және шетелден әкелінген) мен көрсетілетін қызмет бағасына қосылған жанама салық түрі, мемлекеттік бюджет кірісінің маңызды көздерінің бірі.

Экология және табиғи ресурстар министрі Ерлан Нысанбаев 25 маусым күнгі брифинг кезінде киіктердің санын реттеу аясында қаншасынан “арылу қажеттігі” анықталғанын айтты.

“Ғылым киіктердің жалпы популяциясының 20%-нан арылуды ұсынады. Қазір көктемгі есеп бойынша олардың саны 3,9 млн болды: 2,3 млн – Оралды, 1,6 млн – Бетпақбаланы, 78 мыңы Үстіртті мекендейді. Яғни, біз шамамен 800 мың бастан арылуымыз керек. Онда [Жойылатын киіктердің] жыныс пен жасы қандай болуы керек екендігі де анықталған: 40% – еркек, 40 % – ұрғашы, 20% – киік төлі” деді Нысанбаев брифинг кезінде.

Ол сонымен бірге киіктің етін өңдеуге арналған жеке ет комбинаты салынуы мүмкін екенін де айтты. Айтуынша, алты компания оған қызығушылық білдіріп отыр.

Қазақстанда үкіметтің киік ату және аулау шешімі қоғамда қарсылық туғызып, экологтар мен ғалымдар бұған қарсы шыққан. Ауыл-аймақтағы халық дала "қанға боялып", "киік атылған жерінде қалып жатқанын" айтқан.

Билік киік атуға рұқсат берердің алдында ақбөкенді "Қызыл кітаптан" алып тастаған. Бұл шешімнің алдында Қазақстан жергілікті және халықаралық ұйымдармен браконьерлікпен күресті күшейтіп, қорғалатын жерлердің аумағын кеңейткен еді.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Киік санын реттеудің балама жолы бар ма?

Таяу Шығыста атыс тоқтауына байланысты Air Astana Иранды айналып өтіп, аталған аймаққа рейстерін қайта ұшырмақ.

Әуе компаниясының хабарлауынша, 25 маусымда төмендегі рейстер ұшырылмақ, барлығында жергілікті уақыт көрсетілген:

• KC205 Астана-Дубай, сағат 11:00
• KC206 Дубай-Астана, сағат 16:40
• KC653 Алматы-Доха, сағат 11:00
• KC654 Доха-Алматы, сағат 15:05
• KC897 Алматы -Дубай, сағат 11:15
• KC898 Дубай-Алматы, сағат 16:10

Бұған қоса, адам көп сиятын Boeing 767 ұшағымен (KC8980 Дубай-Алматы) сағат 17:40-та Дубайда қалып қалған қазақстандықтар елге жеткізілмек.

Бұған дейін Израиль-Иран қақтығысына байланысты Дубай мен Дохадан жүздеген қазақстандық елге жете алмай отырғаны хабарланған еді. Көлік министрлігіне қарасты азаматтық авиация комитетінің хабарлауынша, Таяу Шығыста жағдай ушығуына байланысты қазақстандық әуе компанияларының осы аймаққа ұшуды тоқтатуы 1,7 мың жолаушыға қатысы бар: 1051 келген жолаушы және 683 кететін жолаушы.

Солардың бірі Доха әуежайында қалып қалған қазақстандық Александр Васин Orda басылымына өзінің рейсін үш күннен бері күтіп жатқанын айтқан. Жолаушылардың сөзінше, Қатардан ұша алмай, әуежайда қалып қалған азаматтарға тұратын орын берілмеген. Қазақстан елшілігі өкілдері әлеуметтік желіде шулатпауды сұраған.

Иранның сыртқы істер министрі Аббас Аракчи 23 маусымда Түрікменстанға ресми сапармен барып, екіжақты ынтымақтастық мәселелері бойынша кездесулер өткізді.

Түрікменстан сыртқы істер министрлігінің хабарлауынша, Ашғабаттағы кездесуде Таяу Шығыстағы жағдай талқыланған. Иран мен Түрікменстанның сыртқы істер министрлері екі ел арасындағы ынтымақтастықты кеңейту, сондай-ақ аймақтық және халықаралық маңызы бар мәселелер бойынша келіссөздер жүргізді.

Баспасөз хабарламасында Аракчи Түрікменстан президентіне иран халқын бауырлас тұрғыдан қолдағаны және гуманитарлық міндеттерді атқарғаны үшін алғыс білдіргені айтылған.

Кездесу барысында Түрікменстан халықаралық қақтығыстарды күшпен шешуге қарсы екенін және оларды тек БҰҰ Жарғысы мен халықаралық құқықтың жалпыға ортақ қағидаттарына сәйкес бейбіт жолмен реттеуді қолдайтынын атап өтті.

Бұған қоса Ашғабат Таяу Шығыстағы жағдайды реттеу және аймақта бейбітшілік орнату мақсатында барлық мүдделі тараптармен келіссөздер жүргізуге дайын екенін білдірген.

Бұған дейін Түрікменстанның сыртқы істер министрі Рашид Мередов Таяу Шығыстағы жағдайды талқылау үшін АҚШ мемлекеттік хатшысының орынбасары Кристофер Ландаумен телефонмен сөйлескен.

13 маусымда Израиль Иранға әуе шабуылын жасағаннан кейін Түрікменстан көршілес Иранмен шекаралас аудандарында қауіпсіздік шараларын күшейтті. Азат Еуропа/Азаттық радиосының Түрікмен қызметіне сенімді дереккөздер түркімен билігі әскери дайындықты арттырып, гуманитарлық көмек көрсете бастағанын хабарлаған еді.

Түрікменстан мен Иран арасындағы шекараның ұзындығы – 1100 шақырым.

Әзербайжан соты саясаттанушы Бахруз Самедовты Қылмыстық кодекстің 274-бабы бойынша (мемлекетке опасыздық жасау) айыпты деп танып, 15 жылға бостандығынан айырды. Бұл туралы Азаттықтың Әзербайжан қызметі - Азадлыг радиосы хабарлады.

Самедовтың адвокаты Зибейда Садығова үкімді негізсіз әрі әділетсіз деп санайды. Қорғаушы тарап үкімге келіспейтіні туралы шағым түсірмек.

Мемлекеттік айыптаушы соттан Бахруз Самедовқа 16 жыл түрме жазасын сұрағаннан кейін саясаттанушы аштық жариялаған. Садығова Самедов төрт күннен бері тек су ішіп жатқанын, денсаулығы қатты нашарлап кеткенін айтты. Қазір Самедов Бакудегі тергеу абақтысындағы медицина бөлімінде жатыр.

Самедов өзіне тағылған айыпты мойындаған жоқ. Сот отырысында ол тұтқындалғанға дейін алты жыл бойы Әзербайжанда тұрмағанын және құпия ақпаратқа қол жеткізбегенін айтты.

"Мен ешбір мемлекеттік органда жұмыс істеген жоқпын. Қолымда ешқандай құпия құжат болған емес. Менде жоқ мемлекеттік құпияларды басқа адамға қалай беруім мүмкін?" – деді ол.

Бахруз Самедов Прагада тұрған және Карл университетінде докторлық диссертация жазған. 2024 жылы ол Бакуге демалысқа келген, ал 21 тамызда ұсталған. Саясаттанушы өзіне жасалған қысымды соғысқа қарсы ұстанымымен және Әзербайжан мен Армения арасындағы бейбіт диалогқа шақыруымен байланыстырады.

23 маусымда Ресейдің Санкт-Петербург қаласында сот халықаралық REvil хакерлік тобының төрт мүшесіне үкім шығарды.

Ресейде оларға төлем жүйелерін заңсыз пайдаланған және зиян тигізетін бағдарлама таратқан деген айып тағылған еді. Осы қылмыстары үшін әрқайсысы бес жылға бас еркіндігінен айырылды, деп жазды "Коммерсантъ" газеті.

Сот айыпталушылардың бірі Андрей Бессоновтың 2020 жылы шыққан екі BMW көлігін, 51,8 миллион рубль және 497 мың АҚШ доллары тәркілеу туралы шешім шығарды. Ал Дмитрий Коротаевтан 2019 жылғы Mercedes Benz C200 көлігі тәркіленді. Ол екеуімен бірге Михаил Головачук пен Роман Муромский де сотталды.

Үкім жарияланғаннан кейін барлық айыпталушылар сот залында босатылды, өйткені сот олардың тергеу абақтысында өткізген уақытын жаза мерзімімен теңестіріп, оларды босатуға пәрмен берді.

2021 жылдың аяғында хакерлердің ұсталуына АҚШ билігінің ресейлік кибершабуылшылардың әрекетін тоқтатуды сұрауы түрткі болған еді. Сол кезде Ресей мен АҚШ президенттері – Владимир Путин мен Джо Байден арасындағы тікелей келіссөзден кейін хакерлер даркнеттен ізім-қайым жоғалып кеткен, кейін оларды Ресей федерациясының қауіпсіздік қызметі (ФСБ) ұстаған.

АҚШ-та REvil тобын ондаған мың компанияға жасалған шабуылдарға, соның ішінде АҚШ-тағы Colonial Pipeline мұнай құбырына және Бразилиядағы әлемдегі ең ірі ет өндіруші кәсіпорынға қарсы шабуылдарға қатысы бар деп айыптаған.

АҚШ президенті Дональд Трамп Ресейдің бұрынғы президенті Дмитрий Медведевтің басқа мемлекеттер өздеріндегі ядролық қаруды Иранға бере алады деп мәлімдемесіне жауап ретінде америкалық атом сүңгуір қайықтарын мақтап пост жазды.

"Өзгелерден 20 жылға озып кеткен ең қуатты әрі үздік қару – біздің атом сүңгуір қайықтарымыз екеніне шүбә жоқ. Бұл – адамзат жасаған ең күшті әрі ең жойқын қару", – деп жазды Трамп Truth әлеуметтік желісінде.

Ол америкалық атом сүңгуір қайықтары Ирандағы ядролық нысандарға сәтті шабуыл жасағанын еске салды. Трамптың сөзінше, 30 "Томагавк" қанатты зымыраны ұшырылған, бәрі "нысанаға дөп тиген".

Америкалық "Томагавк" зымырандары ядролық оқтұмсық алып ұша алады, ал атом сүңгуір қайықтары бастапқыда Совет одағына, ал қазір Ресей мен Қытайға қарсы ядролық тежеу құралы ретінде жасалған. Трамп бұл сөзін Медведевтің АҚШ-тың Иранға жасаған шабуыл сынап Telegram-да жариялаған жазбасына жауап ретінде айтты.

Медведев АҚШ-тың әуе шабуылы салдарынан Иран енді әскери ядролық бағдарламасын жалғастырып, ядролық қару жасап шығаратын болды деп мәлімдеген (Тегеран ондай бағдарламасы барын жоққа шығарады). "Бірқатар елдер Иранға өз ядролық оқ-дәрілерін тікелей беруге дайын", – деді Ресейдің бұрынғы президенті, бірақ нақты кімді меңзегенін ашып айтпады.

"Мен расымен Медведевтің Иранға ядролық оқтұмсықтар беруге уәде еткенін естідім бе? Ол шынымен солай деді ме, әлде маған ғана солай елестеді ме? Егер ол расымен солай айтқан болса және бұл расталса, маған ДЕРЕУ хабар беріңіздер", – деп жазды Трамп.

АҚШ президенті "ядролық" деген сөзге тыйым салынғанын және оған "жеңіл-желпі" қарау дұрыс болмайтынын қаперге салды. "Сондықтан да [ондай әрекеттерге бармайтын] Путин БОСС деп ойлаймын", – деп жазды Трамп.

Медведев кейінірек Трампқа жауап қатып, Ресей Иранға ядролық қару жеткізуді жоспарлап отырмағанын, өйткені ядролық қаруды таратпау туралы шартты орындап отырғанын мәлімдеді. "Бірақ басқа мемлекеттер мұны жасай алады – менің айтпақ болғаным сол еді", – деп жазды Медведев.

Ядролық қаруды таратпау жөніндегі халықаралық келісімдер талабы бойынша, ядролық қаруды басқа елдерге беруге қатаң тыйым салынған. Мәскеу Иранның ондай қару түрін жасауына қарсы екенін ресми түрде бірнеше рет мәлімдеген.

24 маусым күні таңертең Иран Израильге тағы да зымырандар атты. Хабарларға қарағанда, бір зымыран Беэр-Шева қаласындағы жеті қабатты ғимаратқа түскен. Қаза тапқандар бар, оқиға орнында іздестіру-құтқару жұмыстары жүргізіліп жатыр.

Тель-Авив, Иерусалим, Хайфа және басқа да қалаларда дабыл белгісінің дауысы естілген. The Times of Israel басылымы сейсенбінің таңында Иран Израильге барлығы сегіз зымыран атқан деп жазды.

Израильдің Ұлттық медицина қызметінің (Magen David Adom) мәліметінше, шабуыл салдарынан кемінде үш адам қаза тауып, жеті адам жараланған.

"Шамамен 40 жастағы ер адам, 30 жас шамасындағы әйел және 20 жас шамасындағы жас жігіт алған жарақат салдарынан қайтыс болды. Тағы жеті адам жараланды, олардың бірінің жағдайы орташа ауыр деп бағаланып отыр", – деп хабарлады Magen David Adom.

Бұған дейін АҚШ президенті Дональд Трамп Иран мен Израиль бітімге келгені жайлы хабарлаған еді. Трамп келісім екі тарап бұрын басталған әскери операцияларын аяқтағаннан кейін бірнеше сағаттың ішінде күшіне енеді деп жазған.

Ал Иранның сыртқы істер министрі Аббас Аракчи сейсенбі күні таңертең Х әлеуметтік желісіндегі парақшасына: "Дәл қазір атысты доғару немесе әскери іс-қимылды тоқтат тұру туралы ЕШҚАНДАЙ "келісім" болған жоқ. Алайда, егер израильдік режим Иран халқына қарсы заңсыз басқыншылығын Тегеран уақытымен таңғы төрттен кешіктірмей доғаратын болса, біздің одан кейін қарымта әрекеттерді жалғастыру ниетіміз жоқ", - деп жазды.

Израильдің қорғаныс армиясының (ЦАХАЛ) өкілі 24 маусым күні таңертең атысты тоқтату туралы ақпаратқа байланысты пікір білдіруден бас тартты.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Иран телеарнасы: Иран атысты тоқтату режимін жариялады

Өзбекстан президентінің жарлығымен президент әкімшілігі басшысы лауазымы қайтадан енгізілді. Бұл қызметке мемлекет басшысы Шавкат Мирзияевтің үлкен қызы Саида Мирзияева тағайындалды.

2023 жылдың тамыз айынан бастап Саида Мирзияева президенттің көмекшісі қызметін атқарды. Оған дейін, 2022 жылдың қараша айынан бастап ол президент әкімшілігі атқарушы аппаратының коммуникациялар және ақпараттық саясат секторының меңгерушісі болған.

Аталған сектор бұрынғы президент әкімшілігі басшысының орынбасары Комил Алламжоновтың құрылымына кірген. Ол қоғамдық пікірді зерттеу және ақпараттық саясат мәселелеріне жауапты болған.

Былтыр қазан айында Саида Мирзияеваның жақын серіктесі саналатын Комил Алламжоновқа қастандық жасалған. Оның көлігіне оқ атылды, бірақ Алламжанов та, жүргізушісі де зардап шеккен жоқ.

Қастандықтан кейін Алламжонов саясаттан кететінін мәлімдеп, жұмысын жеке секторда жалғастыратынын хабарлаған еді.

Алайда 23 маусым күні кешке Комил Алламжонов Саида Мирзияеваның тәуелсіз кеңесшісі болып тағайындалғаны белгілі болды. Ол енді инвестициялар, сөз еркіндігі және тәуелсіз БАҚ-ты қолдау мәселелері бойынша кеңес беретін болыпты деген хабар тарады.

Азаттық бұған дейін Алламжоновқа жасалған қастандық Өзбекстанның күштік құрылымдарындағы кадрлық өзгерістерге түрткі болғанын жазған еді. Былтыр қараша айында Өзбекстанның мемлекеттік қауіпсіздік қызметінің (МҚҚ) басшысы Абдусалом Азизов пен осы мекеменің ондаған қызметкері қызметтен босатылған.

Биыл ақпан айында Өзбекстанның әскери соты Комил Алламжоновқа қастандық жасады деп танылған 10 адамға үкім шығарды. Сотталғандардың арасында Ташкент қалалық ішкі істер басқармасы бастығының бұрынғы бірінші орынбасары Дониёр Ташходжаев бар. Ол 7 жылға бостандығынан айырылды.

Сейсенбі, 24 маусым күні таңертең Иранның мемлекеттік телеарнасы Израильмен арадағы қарулы қақтығыста атысты тоқтату режимі басталғанын хабарлады.

Ал Иранның сыртқы істер министрі Аббас Аракчи сейсенбі күні таңертең Х әлеуметтік желісіндегі парақшасына: "Дәл қазір атысты доғару немесе әскери іс-қимылды тоқтат тұру туралы ЕШҚАНДАЙ "келісім" болған жоқ. Алайда, егер израильдік режим Иран халқына қарсы заңсыз басқыншылығын Тегеран уақытымен таңғы төрттен кешіктірмей доғаратын болса, біздің одан кейін қарымта әрекеттерді жалғастыру ниетіміз жоқ", - деп жазды.

Содан бірнеше сағат бұрын АҚШ президенті Дональд Трамп Израиль мен Иран арасында "атысты толық тоқтату" жөнінде келісім жасалды деп хабарлаған еді. Президент Трамп бұл келісім екі тарап та бұрын басталған әскери операцияларын аяқтағаннан кейін алдағы бірнеше сағат ішінде күшіне енеді деген.

Сейсенбі күні таңғы мезгілде Израиль қорғаныс армиясының (ЦАХАЛ) өкілі атысты тоқтату туралы ақпаратқа түсініктеме беруден бас тартқан еді, ал Израиль Иран аумағындағы нысандарға әуе шабуылдарын жалғастырып жатқан болатын.

New York Times басылымының хабарлауынша, атысты тоқтату жөніндегі келісімге келуге Қатар араағайын болған. Қатар Иранға АҚШ-тың бітімге келу жөніндегі ұсынысын жеткізген.

Содан бір күн бұрын Израиль өкілдері Иранға қарсы әскери іс-қимылдарын жақын арада аяқтауы мүмкін екенін меңзеген еді. Жексенбі күні премьер-министрі Биньямин Нетаньяху Израиль әскери операцияның мақсатына жетуге "өте-өте жақын" қалғанын мәлімдеген.

23 маусым күні Грузия соты елдегі оппозициялық партиялардың үш көшбасшысын: "Лело – қуатты Грузия" партиясының негізін салушылар Мамука Хазарадзе мен Бадри Джапаридзені сегіз айға, ал "Гирчи" партиясының негізін қалаушы Зураб Джапаридзені жеті айға бостандығынан айыру туралы үкім шығарды. Бұған қоса оларға мемлекеттік лауазым атқаруға екі жылға тыйым салынды, деп хабарлады Азаттықтың "Эко Кавказа" сайты.

Оппозициялық саясаткерлер бұрынғы үкіметтің іс-әрекеттерін зерттеген парламенттік тергеу комиссиясының отырысына қатыспағаны үшін сотталды.

Зураб Джапаридзе үкім шыққан сәтте қамауда болған. Ал Хазарадзе мен Бадри Джапаридзені дүйсенбі күні кешке Тбилисидегі партия кеңсесінде ұстап, алып кеткен. Бұл кезде кеңседе олардың жақтастары, өзге оппозициялық күштердің өкілдері және Грузияның бесінші президенті Саломе Зурабишвили де болған.

Оппозициялық саясаткерлер өздеріне тағылған айыптарды жоққа шығарып, бұл істі саяси қудалау деп есептейді.